Anne van der Meiden

Anne van der Meiden (Enschede, 1929), van huis uit christelijk-gereformeerd, stapte in 1954 over naar de hervormde kerk. Hij studeerde theologie in Apeldoorn en Utrecht. Hij werkte bij uitgeverij Bosch & Keuning in Baarn als verkoper, bij het instituut Kerk en Wereld in Driebergen als publiciteitschef en geldwerver, doceerde aan de Sociale Academie De Horst en was medeoprichter en adjunct-directeur van het Nederlands Wetenschappelijk Instituut voor Toerisme in Breda. Vanaf 1969 was hij voorlichter van de Rijksuniversiteit Utrecht. Bij diezelfde universiteit werd hij docent massacommunicatie en later bijzonder hoogleraar in de leer der public relations. Al vanaf vóór zijn pensionering in 1994 had hij met zijn tweede vrouw Renée Weisink een consultancy en adviespraktijk aan huis.

Op verschillende terreinen heeft Van der Meiden zijn sporen verdiend. Hij is de ‘uitvinder’ van het vak public relations in Nederland. Die belangstelling begon met een studie naar de uitstraling van de kerk (Het gezicht van de kerk, 1966), werd onder meer voortgezet in een proefschrift over de relatie tussen ethiek, propaganda en apostolaat (Mensen winnen, 1972) en mondde uit in een reeks publicaties die het vak public relations ‘op de kaart zetten’. Tevens vervulde Van der Meiden in het kader van zijn leerstoel bestuursfuncties in de landelijke en internationale genootschappen voor public relations. Binnen het veld van de communicatiewetenschappen ging Van der Meidens bijzondere belangstelling dikwijls uit naar de reclame, waaraan hij menige publicatie wijdde.

Theologisch evolueerde Van der Meiden vanuit zijn orthodoxie naar een vrijzinnig christendom. Die orthodoxie verkende hij in zijn baanbrekende studie De zwarte-kousen kerken (1968), die zes drukken beleefde, en zijn overgang naar de vrijzinnigheid documenteerde hij later met het veelgelezen en -besproken Een ander fundament (1988). In de jaren zestig en zeventig was hij onbezoldigd voorganger van de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden te Meerkerk en tot in zijn negentigste levensjaar ging hij met grote regelmaat voor in kerkdiensten, tot 2014 naar eigen zeggen ‘nog maar dertig keer per jaar’. Een bijzonder aspect van Van der Meidens theologische interesse was de communicatie van het evangelie in zijn moedertaal, het Twents. Meer dan vijftig jaar preekte hij veelvuldig in het Twents en na zijn pensionering was zijn grootste project de vertaling van de Bijbel in het Twents, die in 2009 voltooid werd.

Misschien het meest bekend is Van der Meiden geworden als (s)preker. Hij heeft honderden uiteenlopende gezelschappen onderhouden met zijn enthousiasmerende (s)preekstijl, als inleider, dagvoorzitter, docent, columnist, gelegenheidsspreker of ‘gewoon’ als predikant, schreef een boekje over retorica (Over spreken gesproken, 1989, en in 2012 samen met zijn zoon Willem Mag ik uw aandacht) en liet diverse preekbundels en dagboeken het licht zien. Op Van der Meiden werd vaak een beroep gedaan door de landelijke media als zij een deskundige zochten op het gebied van massacommunicatie, (overheids)voorlichting en mediaontwikkeling.

Hooggeëerd publiek! Zijn oratie als hoogleraar in de leer der public relations begon met deze woorden en de uitdrukking mag een wegwijzer heten op Van der Meidens levenspad in theologie en communicatiewetenschappen. Steeds stonden de positie, de invloed en het goede recht van de klant, de gelovige, de consument, de ontvanger en het publiek centraal. Zenderbepaalde boodschappen mochten bij Anne van der Meiden steevast op een kritisch onthaal rekenen, of het nou om evangelisatie, propaganda, reclame, voorlichting of journalistiek gaat.Hij leidde op 8 juli 2000 de dienst waarin het huwelijk van Prins Bernhard jr en Annette Sekrève werd ingezegend. Op zaterdag 22 oktober 2005 ging Van der Meiden voor bij het kerkelijk huwelijk tussen Prins Floris en Aimée Söhngen. Hij is de vader van vier kinderen: waaronder de theoloog, communicatieadviseur en journalist Willem van der Meiden.

Over Twente

I

Dat Anne schrijven kon, wist men al eerder. Voor het Twentse dagblad Tubantia had hij al eens twee feuilletons gemaakt en de vele scripts die hij voor Bosch & Keuning moest lezen hebben hem zeker wijzer gemaakt. Maar na zijn bestseller bleef hij van de fictie af. Dat Anne iets met Twente had en in het bijzonder met de Twentse taal en cultuur was ook bekend. Het was al vanaf de jaren ’50 zijn grote hobby om zich daarin te verdiepen. In zijn latere boekenkasten wemelde het van de ‘tubantica’. In 1960 leidde hij voor het eerst een kerkdienst in het Twents, in de Stiftkerk van Weerselo. Er zouden er nog vele volgen, vooral in de latere jaren toen hij bezig was met de Twentse Bijbelvertaling. Vijftig jaar na de eerste Twentse dienst, in 2010, werd ter ere van dit jubileum een boom voor hem geplant bij de Stiftkerk.

II

Het werk binnen de consultancy hield nog enkele jaren aan, maar kwam in het gedrang door wat Anne als zijn levenswerk zag: de vertaling van de Bijbel in het Twents, waaraan hij al vóór zijn pensionering in 1994 was begonnen. Het was een enorm project, waarbij Anne werd gesteund door Twentse verenigingen en fondsen en door een groep enthousiaste meelezers, onder wie Herman Zunneberg, Herman Finkers, Arnold Bekkenkamp en Henk Krosenbrink. Nicht Anita Weisink en dochter Wendelmoet waren een tijd lang zijn eindredacteuren. Er werden proefvertalingen gemaakt van Bijbelgedeelten, die werden gepubliceerd in dagblad Twentse Courant/Tubantia en/of in een column voorgelezen op Radio Oost. Lezers en luisteraars werden uitgenodigd opmerkingen en eventuele verbeteringen in te sturen. Vanwege het ontbreken van een standaard spelling van het Twents leidde ook dat tot een intensief interactief proces met lezers. Zo werd de Bijbelvertaling in vijf achtereenvolgende delen gepubliceerd - elk deel werd feestelijk gepresenteerd - en uiteindelijk kon na een nog uitgebreid herzieningsproces in 2009 de hele Twentse Bijbel worden gepresenteerd in de Plechelmusbasiliek te Oldenzaal. Het was een groot moment voor deze streektaal en voor de auteur - die inmiddels 80 jaar oud was - en voor allen die met hem hadden meegewerkt en voor hen die er reikhalzend naar hadden uitgezien. ‘Tussendoor’ werkte Anne ook nog mee aan een vertaling in het Twents van de oud-Saksische Heliand, een evangeliënharmonie uit de 9^de eeuw, als onderdeel van een reeks vertalingen van die tekst in diverse Nedersaksische streektalen. Daarna liet hij ook nog een Twentse vertaling van Dickens ‘A Christmas Carol’ het licht zien.
Voor zijn verdiensten voor de Twentse taal en cultuur ontving Anne in 1993 de Johanna van Buren cultuurprijs, voor zijn verdiensten als communicatietheoloog in 2002 de J.B. Spaanprijs en voor zijn verdiensten voor de Nederlandse samenleving werd hij in 2003 koninklijk onderscheiden en benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 2007 werd hij benoemd tot ereburger van Overijssel.

Op woensdagavond 2 juni 2021 is Anne van der Meiden overleden in het Krönnenzommer in Hellendoorn.

Tekst: Willem van der Meiden