Voor de lezer van het Jaarboek Twente is Hendrik Geerts, die in 1987 100 jaar oud geworden zou zijn, geen onbekende. In de eerste delen van de jaarboeken vinden wij een dozijn bijdragen van uiteenlopende aard. Wie was deze amateurhistoricus, die van zoveel belangstelling voor Twente en de Twentenaren blijk gaf? De jaarboekbijdragen geven maar gedeeltelijk antwoord op deze vraag. Bovendien: waarom besteden wij aandacht aan zijn honderdste verjaardag?

Hendrik Geerts werd op 13 juni 1887 te Goor geboren. Zijn vader was daar kuiper. De zoon heeft dit ambacht in ons jaarboek beschreven. Hendrik werd timmerman en voltooide deze vakopleiding dusdanig goed dat men hem een positie als leraar aan een ambachtschool aanbood. Geerts zou dan naar Zeeland (Oostburg) moeten verhuizen. Mede door het toedoen van zijn latere vrouw, die bij een van de fabrikantenfamilies in Enschede in betrekking was, heeft de inmiddels tot meesterknecht te Hengelo gepromoveerde timmerman deze eervolle benoeming niet aanvaard. In 1923 werd hij timmermansbaas bij van Heek & Co aan de Noorderhagen. Deze functie vervulde hij tot 1952. Geerts heeft van deze functie meer gemaakt dan menig ander.

Zijn vakmanschap blijkt uit de vele bijdragen in de bedrijfskrant MIK (= mensen in katoen) van het grootste textielbedrijf van Enschede. Van Heek & Co was 'zijn' bedrijf. Vele jaren heeft hij getracht gegevens te verzamelen, die in een jubileumboek '100 jaar van Heek & Co' gebundeld zouden moeten worden. Het jubileum werd in 1958 gevierd, op bescheiden wijze. Het boek verscheen niet. Brokstukken uit zijn manuscripten verschenen toen b.v. in een artikelenreeks in Dagblad Tubantia onder 'Uit de historie van de markt'. In 1969 verscheen zijn boekje over de 'Geschiedenis van het voormalig hervormd diaconaal weeshuis te Enschede'.

Het levenswerk van Geerts omvat echter meer dan deze en andere in druk verschenen opstellen. Even belangrijk zijn de talrijke levensschetsen van personeelsleden, die Geerts uitgewerkt heeft. Als er een jubileum van een arbeider gevierd werd of als een oudgediende afscheid nam 'na zoveel jaren trouwe dienst', was Geerts degene, die in een toespraak op zijn eigen wijze niet alleen het werk maar ook het leven van de betrokkene belichtte. Deze meestal in het Twents uitgesproken verhalen waren steeds een hoogtepunt van de bijeenkomsten, die werden gehouden in één van de kantines van het bedrijf. Er waren personeelsleden, die alleen alom deze redevoeringen vol humor en kwinkslagen tijdig 'vooraan' gingen zitten om maar niets te hoeven missen, van wat Geerts te vertellen had. De spreker zelf heeft eens gezegd: 'Dit is de pudding, die bij de maaltijd hoort'. Hierbij heeft hij dan verzwegen, hoeveel aandacht hij aan de voorbereiding van deze levensschetsen besteedde. De gegevens uit de bedrijfsadministratie vulde hij aan met data van de burgerlijke stand. Interviews met de betrokkene, zijn familieleden, buurlui en collega's leverden materiaal, dat hij door studies van boeken en oude kranten afrondde.

De voordrachten zelf werden losjes en ogenschijnlijk gewoon 'voor de vuist weg' gehouden. Dat ook deze manier van brengen het resultaat van een precieze voorbereiding was, bleek mij toen ik van de kinderen van een van zijn broers hoorde, dat zij - als zij bij tante (de vrouw van Hendrik Geerts) op bezoek kwamen - zich in de achterkamer stil moesten houden, want oom Hendrik was in de voorkamer, rond de tafel stappende, met zijn zware stem zijn verhaal aan het oefenen. Sommigen van deze verhalen zijn gedeeltelijk in de MIK gepubliceerd. Anderen zijn in manuscripten en 'spiekbriefjes' tot ons gekomen. De helaas niet volledige aantekeningen van Geerts worden thans gebundeld en zullen hopelijk in boekvorm kunnen verschijnen. Overgeleverd is hoe Geerts zijn talent om verhalen te vertellen ontdekte. Gedurende de oorlog kwam het nog al eens voor, dat het personeel tijdens luchtalarm in de kelders van de fabriek moest schuilen. Hier moet het geweest zijn, dat de chef van de bouwafdeling Noorderhagen aan de angstige mensen wat ging vertellen. Met humor en verrassende Twentse formuleringen heeft Geerts de door de dreigende bombardementen veroorzaakte spanningen weg kunnen nemen.

Het is een verdienste van Geerts, dat hij de kleine man in het bedrijf op verantwoorde wijze in het zonnetje ging zetten en daardoor het gevoel kon geven, dat hij ook meetelde. Dat hierbij tal van feiten naar voren gebracht werden, die in de geschiedenisboeken geen plaats kunnen vinden, is een omstandigheid, die voor ons van blijvende waarde zal blijken te zijn. Geerts is de man van de 'kleine geschiedenis' van de mensen die door de steeds weer be- en herschreven 'grote geschiedenis' geleefd werden. Als we kennis nemen van het leven en de belevenissen van de gewone man wordt het ons duidelijk: Wat niet opgeschreven is, is veel belangrijker dan alle papieren wijsheden. Op 14 september 1974 kwam een einde aan het leven van Hendrik Geerts, die zo vaak in het licht van een schijnwerper gestaan had en ook staan wilde. Dat hij nu weer in het middelpunt van onze belangstelling geplaatst wordt is om hem in zijn werk, de kleine man een plaats in het 'grote gebeuren' geven, te eren.

Auteur: W.F. Schweizer

Uit: Jaarboek Twente 1987