Jan Willem Arnold van Hattum (’s-Gravenhage 1899) rondde in 1921 zijn rechtenstudie af, waarna hij zijn dienstplicht vervulde bij het Vrijwillig Landstormkorps der Luchtmachtdienst en als reserve Eerste Luitenant afzwaaide. In 1923 werd hij te Groningen op de Secretarie aangesteld als adjunct-commies, tevens plaatsvervangend Chef Afdeling Onderwijs. Op 16 augustus 1925 volgde zijn benoeming tot commies-redacteur ter Secretarie van Enschede; op 1 januari 1929 werd Van Hattum hoofdcommies-redacteur en uiteindelijk bereikte hij de rang van referendaris. Ook fungeerde hij perioden als waarnemend gemeenteontvanger en waarnemend gemeentesecretaris. Tot 1932 werkte Van Hattum onder de legendarische burgemeester Edo Bergsma, van 1933 – 1945 onder J.J.G.E. Rückert en uiteindelijk vanaf april 1946 onder Meine van Veen..

Vanwege zijn rechtenstudie en getoonde capaciteiten genoot Van Hattum groot gezag en respect. Hij verkeerde graag in gezelschap van de Enschedese notabelen uit de vrije beroepen en de fabrikantenkring en werd daar ook geaccepteerd. Zo komt het echtpaar Van Hattum als Karel en Milly Kemperman voor in de in 1938 verschenen geruchtmakende Enschedese sleutelroman ‘Hoog aan de wind’ , onder het pseudoniem Ru Basse geschreven door de internist Dr. Benjamin Nierstrasz, die een inkijkje geeft in het gesloten Enschedese societyleven, gelocaliseerd binnen de Aeroclub Twente op het vliegveld.

De oorlogsjaren vormen een zeer bijzondere periode in het leven van Van Hattum. Al in juli 1940 richtte Van Hattum, inmiddels reserve-kapitein, een verzetsbeweging op, die voornamelijk bestond uit ex-militairen. De groep noemde zich de ‘Orde Dienst’ (OD) en had als doel verzet te plegen tegen de vijand en na de (spoedig verwachte) Duitse capitulatie het gezags- en machtsvacuüm op te vullen. Een groep ‘Van der Meer’ en een groep ‘Straatman’ sloten zich bij Van Hattum aan, maar dat leidde alleen maar tot een machtsstrijd om de leiding. Johannes ter Horst werd de eerste commandant, Van Hattum de eerste officier.

In januari 1943 werd Van Hattum opgepakt en als gijzelaar naar Kamp Vught, officieel ‘Konzentrationslager Herzogenbusch’ geheten, afgevoerd. Vught was het enige SS-concentratiekamp in Nederland. In juni 1943 keerde Van Hattum in Enschede terug. Burgemeester Rückert was met ziekteverlof gegaan (destijds een eufemisme voor: was ondergedoken!) en de NSB-burgemeester J.H. Oonk volgde hem op. Per 1 juni 1944 ging ook Van Hattum met ziekteverlof (ze boven!) en Oonk sommeerde hem vóór 1 oktober zijn verblijfplaats bekend te maken, op straffe van inhouding van salaris. Dat salaris werd dus inderdaad ingehouden van 1 oktober 1944 tot en met maart 1945. Op 1 april 1945, de Bevrijdingsdag van Enschede, kwam Van Hattum weer te voorschijn en benoemde zichzelf, geheel in lijn met de filosofie van de Orde Dienst, tot waarnemend burgemeester van Enschede. Op 16 april werd die benoeming officieel bekrachtigd door de territoriaal commandant. Tot 15 april 1946 vervulde Van Hattum deze functie. Meine van Veen werd toen benoemd tot burgemeester.

Het is opmerkelijk dat Van Hattum, inmiddels tot referendaris bevorderd, na een dienstverband van 21 jaar ontslag aanvroeg per 1 juni 1946, om vervolgens per juli 1946 consul der Nederlanden te worden in Johannesburg Zuid-Afrika. Hij moet vrij plotseling vertrokken zijn, want op 6 juni 1946 was hij niet aanwezig bij de uitreiking van de gedenkpenning der stad Enschede in zilver, hem toegekend ‘als waardering voor het vele en zeer belangrijke werk door U in het belang van de gemeente en de ingezetenen verricht’. Zijn echtgenote nam de zilveren gedenkpenning in ontvangst. Van Hattum bleef consul in Zuid-Afrika tot juni 1950. Verdere berichten over hem ontbreken.

Auteur: Georg Hartong