Op 29 juli 1943 ‘kraken’ drie jongemannen het distributiekantoor van Hellendoorn. Twee van hen, Theo Mooij en Piet Fleurke, komen uit Harderwijk, de derde, Gerrit Ormel, uit Bergentheim. De buit wordt thuis bij Gerard Niezink in Wierden gesorteerd. Niezink en de overvallers werken voor Trouw. De verspreiding van hun illegale krant, via lijnen van relaties en bekenden, heeft een uitbreiding van contacten mogelijk gemaakt, die voor de ontwikkeling van de Overijsselse illegaliteit van moeilijk te overschatten belang is geweest.

In februari 1943 wordt in Meppel het eerste nummer van Trouw gedrukt. Een protestantse krant, in het leven geroepen als gevolg van een conflict tussen de Vrij Nederland-redacteuren Henk van Randwijk en Wim Speelman over de te volgen ideologische koers. De drukker van Trouw, de 20-jarige Henk Veldhuis, was ook een van de initiatiefnemers van een vergadering, op 20 december 1942, die resulteerde in de oprichting van de Twentse afdeling van de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO). Menig Overijsselse LO-medewerker wordt via hem tevens als verspreider van Trouw actief.

De geschiedenis van Trouw in Overijssel is door golven van arrestaties getekend. Wie voor deze verzetskrant werkte, stelde zich bloot aan een gevaar dat ieder illegaal netwerk bedreigde: infiltratie door Sicherheitsdienst (SD). Hoe meer illegale contacten, des te groter het risico. Zo kregen de daders van de overval op het Hellendoornse distributiekantoor gaandeweg contact met mensen die hen met de zorg voor onderduikers confronteerden. De bonkaarten die ze via vertrouwde ambtenaren op de distributiekantoren kregen toegestopt, waren al gauw niet meer toereikend. Overvallen op distributiekantoren leken een uitkomst te bieden. Met dat doel verzamelde zich in de nacht van 4 op 5 februari 1944 een andere Trouw-groep in Markelo bij dokter B. Wanrooy om het gemeentehuis ter plaatse te ‘kraken’.

De leiding van Trouw had reden genoeg niet enthousiast te zijn over deze uitbreiding van verzetsactiviteit binnen haar organisatie. Eind 1943 kwam de SD de tekenaar van Trouw, V. Gort, op het spoor. Wim Sanders, hoofd van de Enschedese recherche, hoorde hiervan via ‘zijn’ Centrale Inlichtendienst. Hij waarschuwde Gerard Niezink, en Gort kon tijdig onderduiken. Wel werd Herman Mooij, de broer van overvaller Theo, opgepakt. Toen de SD op 26 januari 1944 rond middernacht zijn woning in Wierden binnenviel, was Gerard Niezink zelf niet thuis. In de loop van de volgende morgen liepen Piet Fleurke en V. Gort er de mannen van de Sicherheitsdienst regelrecht in de armen. Een poging om Fleurke uit het politiebureau van Enschede te bevrijden mislukte. Ook Gerrit Ormel werd gearresteerd. Op 9 augustus 1944 zijn de gebroeders Mooij en Piet Fleurke in het kamp Vught gefusilleerd, hun kompaan Gerrit Ormel op 2 maart 1945 te Varsseveld.

De vorming van illegale organisaties tijdens de Duitse bezetting vond plaats langs lijnen van vertrouwden in de eigen, in het geval van Trouw gereformeerde, kring. De verzetsloopbaan van de prominente Trouwmedewerker Hendrik Willem Groot Enzerink (1916) – hij had aan de wieg gestaan van de LO - laat dit duidelijk zien. Onbezorgd waren zijn jongensjaren, als boerenknecht in de Achterhoek, geweest, tot ze in 1936 plaats maakten voor het soldatenleventje bij de Rijwielbrigade in ‘s Hertogenbosch. Weer thuis kwam Henk bij zijn vader werken, in diens rijwielzaak in Warnsveld. Een jaar voor de Duitse inval volgden mobilisatie en inkwartiering, in Gouda, waar hij de Meidagen van 1940 meemaakte. Zijn krijgsgevangenschap duurde zes weken. Eind juni kon hij thuis zijn werk als fietsenmaker weer opnemen. Al vóór zijn diensttijd was Henk Groot Enzerink opgeklommen tot voorzitter van de Gereformeerde Jongelings Vereniging in Vorden. Tijdens de bezetting brachten religieuze ijver en de liefde hem op het pad van de illegaliteit. Bij een familie in Doetinchem werkte in die dagen Lena Noppers als dienstmeisje. Ze kwam uit het grensdorpje Bruchterveld. Henk ontmoette haar in de nazomer van 1941. Op bezoek bij haar familie ging hij met haar ter kerke in het nabij gelegen Heemse bij Hardenberg. De felle anti-Duitse preken van dominee Frits Slomp maakten grote indruk op hem.

Dat kon niet lang goed gaan. Slomps afweerhouding is de bezetter al spoedig een doorn in het oog en op 13 juli 1942 ontkomt de dominee van Heemse ternauwernood aan arrestatie. Hij duikt onder in de Achterhoek. In Vorden herkent Henk Groot Enzerink hem tijdens een kerkdienst. Hij vraagt de dominee, nu ‘ouderling Van Zanten uit Dordrecht’, een lezing te houden voor de protestantse jeugd van Vorden. Voor een gehoor van zestig jonge Achterhoekers spreekt Slomp over ‘Het gereformeerd jeugdwerk contra het nationaal-socialisme’. Enkele dagen later belt Helena Th. Kuipers-Rietberg uit Winterswijk Henk op. Iemand heeft haar over de jongerenbijeenkomst in Vorden verteld. Ze wil er het hare van weten. Eind oktober 1942 spreekt Slomp ook in Winterswijk. Na zijn toespraak is het Helena Kuipers-Rietberg duidelijk dat er een belangrijke taak voor de dominee ligt in het verzet tegen de nazificering van de jeugd. Met al haar overtuigingskracht weet ze Slomp ertoe te brengen door het land te gaan trekken, en er waar mogelijk zijn verhaal te houden. De geboorte van de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers is hiermee een feit, en in een groot aantal gemeenten worden afdelingen opgericht. Helena Th. Kuipers-Rietberg wordt in augustus 1944 in Bennekom gearresteerd. Ze overlijdt op 27 december in het concentratiekamp Ravensbrück.

Ook Zutphen krijgt een LO-afdeling. Onder de aanwezigen bij de oprichtingsvergadering in de consistorie van de Gereformeerde kerk ter plaatse bevindt zich Henk Groot-Enzerink, alias ‘Henk van Vorden’. Van het een komt het ander. Bij de Kruitbosch in Zutphen, groothandel in rijwielen en onderdelen, vraagt men Henk voor Vrij Nederland te gaan werken. Dat doet hij. Dan moet hij onderduiken. Karel Rietberg, LO-leider van Zutphen, helpt hem via ambtenaren van gemeentehuis in Gorssel aan een vals persoonsbewijs. Nu is Henk hulppredikant ‘Karel Tuin’ uit Gorssel. Als hem wordt gevraagd om voor Trouw te gaan werken, laat hij weten hieraan de voorkeur te geven boven zijn werk voor de LO. Als ‘Karel Overijssel’ zwerft hij voortaan door Noord-en Oost-Nederland. Zijn werk voor Trouw bestaat in hoofdzaak uit het vervoeren van zetsel, per trein van Apeldoorn naar Markelo, en vandaar ‘binnendoor’ op de fiets naar de drukkerij Heinen in Eibergen.

Kort voor de bevrijding fietst ‘Karel Overijssel’ van Enschede naar Zwolle. Het is vrijdag 16 maart 1945. Bij de Sassenpoort in de Overijsselse hoofdstad moet hij wachten op iemand van de organisatie. Daar wordt hij gearresteerd door mannen van de SD. Hij heeft geluk. Op donderdag 5 april wordt hij uit zijn cel gehaald en in de haven van Zwolle op een boot gezet. Die komt niet verder dan Lutten. Zijn Duitse bewakers stoten er op Canadese bevrijders. In de chaos weet ‘Karel Overijssel’ te ontkomen. Anderen in zijn organisatie hebben minder geluk. Op 9 augustus 1944 worden drieëntwintig Trouw-medewerkers in het kamp Vught voor het vuurpeloton geplaatst, onder wie Jan Penning uit Enschede, Johannes (Jo) Hagedoorn uit Zwolle en Everardus Overeem uit Deventer. Hoofdverspreider Berend Jan Morsink wordt op 6 maart 1945 door een bom op de sluis bij Wiene gedood. Hetzelfde lot treft Hendrika Scharp in Enschede. Jan Veldkamp (‘Cor Overijssel’) uit Wezep wordt op 15 januari 1945 in Almelo opgepakt en kort daarop in Amersfoort doodgeschoten. Elf mensen van Trouw worden in die dagen in Bergentheim en omgeving opgepakt en opgesloten. Eerst in het concentratiekamp ‘Erica’ bij Ommen en vervolgens in de Kruisberggevangenis in Doetinchem. Op 2 maart zijn deze mensen langs de weg van Varsseveld naar Aalten doodgeschoten.

Na de oorlog is Henk Groot-Enzerink een van de oprichters van het Dagblad Trouw. Hij neemt de fietsenzaak van zijn vader over (tot 1977) en overlijdt op 12 januari 2001 in Warnsveld. Hij is dan vierentachtig.

Auteur: dr. Coen Hilbrink