Bert Schierbeek (1918-1996)
Bert Schierbeek werd ‘net 300 meter aan de goede kant van de grens’ geboren in Glanerbrug, waar zijn vader onderwijzer was. Zijn moeder stierf tien dagen later aan kraamvrouwenkoorts. Zijn opa en oma van moederszijde namen de opvoeding van de kleine Bert op zich. Daardoor verhuisde Bert naar het Groningse platteland (Beerta), waar zijn opa een tramrijtuigwerkplaats dreef en waar ook (trouw)koetsen en lijkwagens werden gefabriceerd. Tot zijn elfde jaar bleef hij bij zijn grootmoeder – zijn grootvader was na een paar jaar overleden. Hij had zich gehecht aan het Groningse landschap met zijn eindeloze vlakten en aan de Groninger taal, zoals later in zijn werk zou blijken. Een incident met de schoolmeester van Bert, bracht zijn vader, die hertrouwd was, er toe zijn zoon weer bij zich in huis te nemen. Dat huis stond in Boekelo, waar hij een baan als onderwijzer had gevonden. Zijn vader was vurig voorstander van openbaar onderwijs. Hij zou van 1929 tot 1953 in Boekelo voor de klas staan. In 1991 mocht Bert Schierbeek het straatnaambordje van de Meester Schierbeekstraat onthullen. Voor de elfjarige Bert was het moeilijk zich aan te passen aan het gezin met een stijve, benepen moeder en een halfzusje, waar hij in Groningen veel vrijheid gewend was. Gelukkig mocht hij een jaar later elke dag naar Enschede om de MULO te bezoeken. Zelf ging hij liever naar het Lyceum. Twee jaar later mocht hij alsnog naar het gymnasium(-alfa) van het Enschedees Lyceum.
Op het Enschedees Lyceum was de leraar Nederlands W.L.M.E van Leeuwen van invloed op de keuzes die Schierbeek later zou maken. Van Leeuwen was een bevlogen leraar met een brede culturele belangstelling die op zijn landhuis vaak literaire coryfeeën als Menno ter Braak en Hendrik Marsman ontving en literaire avonden organiseerde. Ook was hij directeur van de Volkshogeschool en literair criticus. Schierbeek werd door Van Leeuwen geïnspireerd om Ter Braak en Du Perron te gaan lezen en leerde ook van zijn leraar dat je van cultuur kon genieten zonder meteen alles te begrijpen. ‘Al gauw kreeg je door, dat ‘begrijpen’ niet alles was, dat het leggen van een ‘begrip op iets’, een ding of een gebeurtenis, beide onzichtbaar maakte. Pas door de begrippen van de dingen te halen worden ze weer zichtbaar’, aldus Schierbeek in een op schrift gestelde herinnering aan zijn leraar. Het lezen van Ter Braak en Du Perron juist in die jaren voor de oorlog wapende hem om iets goeds te zien in het Nazidom in Duitsland.
Schrijver worden was nog niet in hem opgekomen. Hij wilde sociale geografie studeren in Amsterdam tegen de wens van zijn ouders in die, omdat hij zo veel las, hoopten dat hij dominee wilde worden. Ze lieten hem er zelfs facultatieve lessen Hebreeuws voor volgen, maar toen hij hardnekkig Nietzsche bleef uitpluizen, gaven ze de moed op. Schierbeek trok in 1941 naar de hoofdstad, waar uiteindelijk niets terechtkwam van een studie, omdat hij weigerde de loyaliteitsverklaring te ondertekenen. Hij raakte betrokken bij het verzet. Hij deed veel koerierswerk en bracht onder meer bonkaarten van Boekelo naar Amsterdam. Hij deed later vaak laconiek over het gevaar dat hij liep: ‘Ik maakte geen verdachte indruk. En op mijn Ausweis stond dat ik boerenarbeider was. Dat leek wel te passen bij die kop met rimpels.’ Zijn eerste boek ging over zijn verzetsperiode en zijn tweede over de politionele acties in Indonesië. Hierna zou zijn werk een experimenteel karakter gaan dragen.
In de jaren na de oorlog kwam Schierbeek nog regelmatig naar Drienerwolde, het prachtig gelegen huis van Van Leeuwen en droeg dan wel eens nieuw werk voor ter kritische beoordeling van zijn oud-leraar. Contacten met Enschede bleef hij ook onderhouden. In 1962 schreef hij de teksten bij Dit is Enschede, een fotoboek van Cas Oorthuys. Daarvoor in 1958 had hij de tekst geschreven voor de cantate Als de dag van gisteren, die in het Volkspark in Enschede op 4 mei werd uitgevoerd bij het verzetsmonument van Mari Andriessen.
Tekst: Redactie van deze website
Zie verder: Biografisch Portaal Website over Bert Schierbeek
Geboren: | 18-06-1918 Glanerbrug | |
Overleden: | 09-06-1996 Amsterdam | |
Vader: | Herman Schierbeek, hoofdonderwijzer | |
Moeder: | Talje Jantina Cezar | |
Echtgeno(o)t(e): | Frieda Koch, pottenbakster | |
Tweede echtgeno(o)t(e): | Margreetje van Zutphen | |
Publicaties: | Karin Evers. De andere stemmen: portret van Bert Schierbeek. Amsterdam, De Bezige Bij, 1993 Schatbewaarder tussen coryfeeën: W.L.M.E. van Leeuwen en De Schoonheid. Enschede, Broekhuis, 1992 | |
Laatst bijgewerkt op: | 16-04-2014 |