In Oldenzaal, de woon- en werkplaats van Jan Schoenaker, kan men zijn werk in de volle breedte zien: Murale kunst aan de buitenzijde van de voormalige LTS, het oorlogsmonument aan de Prins Bernhardstraat met de terracotta reliëfs, een smeedijzeren wandplastiek op de buitenzijde van apotheek Nieuwenhuis, maar vooral de drie grote ramen in de Plechelmusbasiliek. Zijn roem als glazenier bleef niet tot Twente beperkt. Om een volledig overzicht van zijn werk te krijgen zou men in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje en zelfs naar Canada moeten reizen.

Jan Schoenaker werd geboren in Roosendaal en Nispen, maar groeide op in Oldenzaal. Zijn vader werkte bij de douane. Met het diploma HBS-B op zak toog de nog piepjonge Jan naar Arnhem voor een opleiding aan de academie Kunstoefening. Hij volgde de opleiding vrij en monumentaal schilderen. Het was oorlog en veel meer dan hard werken bood het studentenleven in die dagen niet.

Na de oorlog komt hij snel aan de slag. Zijn oude school, het Carmellyceum, vraagt hem ramen voor de kapel te maken en de kerk in Tilligte heeft een opdracht van maar liefst 12 ramen voor hem. De Nieuwe Groep, de groep kunstenaars die zich met veel vertrouwen in een waarlijk nieuwe toekomst voor de de kunst in december 1945 in Hengelo presenteerde, nodigt hem uit lid te worden. Hij doet mee aan enkele exposities maar blijft een lid op afstand. Ook al omdat hij in 1947 met een studiebeurs naar Parijs vertrekt. Aan de Ecole Supérieure des Beaux Arts wijdt hij zich aan schilderen, modeltekenen en fresco. Terug in Oldenzaal werkt hij aan een vervolgopdracht in het Carmellyceum (een fresco en zeven ramen) en aan een kruisweg plus zesentwintig ramen voor de kerk in Bentelo. In 1951 vertrekt hij samen met zijn jonge bruid naar Lesdins (Frankrijk) voor een bescheiden opdracht in de kerk van de Nederlandse pastoor Heerink.

Daarna volgen vijf ramen in de Heilig Kruiskapel in de St Bavokathedraal in Haarlem (1954). In de latere jaren vijftig werkt hij aan grote opdrachten, zoals de drie grote ramen in de zuidelijke zijbeuk gewijd aan Sint Maarten, Sint Silvester en Sint Plechelmus in de basiliek in Oldenzaal en de vijf koorramen in de Sankt Josephskirche in Keulen-Ehrenfeld. Voor de uitvoering van de Oldenzaalse ramen werkte hij samen met het glasatelier “De Wed. Den Rooyen” in Roermond; voor de ramen in Duitsland (waar hij nog meer opdrachten zou krijgen) met atelier Strausfeld in Keulen-Ehrenfeld. Na 1967 zou hij het meerendeel van zijn werk (ook de hele beglazing van de Karmeliterkirche in Mainz) uitvoeren bij atelier Brabant in Tilburg.

De wederopbouw van ons land vraagt ook niet- religieuze kunst. Schoenaker levert zijn aandeel in mozaïeken, wandschilderingen, glasappliqué’s en glas in beton in tal van scholen en openbare gebouwen in Twente en daarbuiten. Eind jaren zestig verandert de wereld als bij toverslag. De beatmis doet z’n intrede en de kerk wil af van al die traditionele “versiering”. Gevolg: de stroom opdrachten droogt snel op. Ook de kunstwereld verandert: alles wat maar naar traditie ruikt wordt afgeschreven. En laat dat nu juist de kracht van het werk van Jan Schoenaker zijn: een groot narratief talent in een eerbiedwaardige traditie. Een kunstenaar met een enorm kleurgevoel en een uitgebreide ambachtelijke kennis.

Hij koos voor een praktische oplossing, studeerde hard voor zijn lesbevoegdheid, en ging lesgeven aan de Carmelscholen in Oldenzaal. Ook legde hij zich toe op portretschilderen. Een volledig bestaan als glazenier zat er niet meer in. Dat betekent niet dat hij vergeten was. Van tijd tot tijd wist men hem te vinden voor kleine en ook grote opdrachten. Zoals de vierentwintig ramen voor de Sint Elisabeth of Hungary Church in Hamilton, Canada. Of de beglazing van de gehele St. Plechelmus, met pastorie en aula, in Saasveld. De voltooiing van die opdracht, totaal drieënveertig ramen, nam een periode van dertig jaar in beslag, niet omdat de kunstenaar niet snel genoeg werkte, maar omdat de benodigde gelden stukje bij beetje bijeen geraapt moesten worden. Het resultaat is een uniek monument van 20ste eeuwse glazenierskunst in Twente. Waarin de vertrouwde bijbelse verhalen in een gematigd expressionistische stijl, met sprekende gebaren en opvallende détails, verteld worden.

Auteur: Drs. M.H.(Peggie) Breitbarth- van der Stok