Joke Wanschers-Eshuis (1920-2001)

Joke Wanschers-Eshuis werd geboren op 10-01-1920 in Almelo, als dochter van slager Herman Hendrik Eshuis en zijn vrouw Jaantje Willemsen. Ze overleed in Almelo op 5-06-2001.
Joke mocht leren, ze doorliep de ULO, voor de oorlog een flinke opleiding voor meisjes. Voor haar huwelijk had ze ettelijke kantoorbanen waarin ze het zout in de pap niet verdiende. Ze trouwde met Jan Wanschers uit Wierden. Uit het huwelijk werden twee kinderen geboren. Joke werd na haar huwelijk samen met haar man ondernemer. Hun winkel annex textielgrossierderij floreerde tot de neergang in de Twentse textiel ook hen raakte. Haar hele huwelijk lang en ook na de dood van haar man in 1981 woonde ze aan de Stationstraat in Wierden.

Joke werd na de oorlog lid van het toneel. Ze werd beroemd als Dika van de Wierdense Revue. Ze speelde de wederhelft van Graads en de dochter van Moo. Graads werd gespeeld door Gerard Höften, in het dagelijks leven directeur van een schildersbedrijf. Het echtpaar had een inwonende moeder, Moo, die de spreekwoordelijke schoonmoeder uitbeeldde. De twee vrouwen maakten Graads het leven soms zuur. Als er eens een gezellige avond is van de fokvereniging waar Graads al jaren lid van is, draagt hij het programma voor: verslag van de voorzitter, daarna consumptie, verslag van de penningmeester, daarna consumptie, verslag van de secretaris, daarna consumptie. Hij eindigt met de mededeling: En doar mag ik noe neet hen.
Dika kon heel venijnig uit de hoek komen: Als er wordt overlegd wat te doen bij de 25-jarige bruiloft, geeft ze als antwoord: wat dach ie van ’n minute stilte? De rol van Moo werd tot 1971 vervuld door Greet Wassink, die door een verhuizing naar Groningen niet langer deel kon uitmaken van de groep. Miep Sanderman-Vrieze uit Enschede volgde haar op. De conferences en de liedjes schreef Joke zelf, de toneelstukjes schreven de drie (vier) hoofdrolspelers vaak gezamenlijk.

In 1951 begon de eigenlijke Wierdense Revue: een revue met meer dan veertig medewerkers. Toen kwam ook Hennik, de buurman, vertolkt door Albert Paauwe erbij. Daarvoor hadden Graads, Dika en Moo (zoals de Wierdense Revue ook jarenlang bekend heeft gestaan) al een flinke bekendheid opgebouwd. Vanaf 1947 speelden de drie al schetsjes en toneelstukjes op feestavonden in wijde omtrek. Ze deden dat voor de Kruisverenigingen, die in de jaren na de oorlog het financieel niet te breed hadden. Jarenlang heeft het gezelschap de opbrengsten van hun optredens afgedragen aan de Kruisverenigingen.

Joke als Dika was een ‘feministe op klompen’ zoals meer dan eens werd vermeld. Ze werd al snel de motor achter de Wierdense revue. Ook na het overlijden van haar echtgenoot Jan in 1981 ging Joke door, want ‘dat zou Jan gewild hebben’. Jan was jarenlang onmisbaar achter de schermen van de revue geweest. In 1997 werd de revue ontbonden toen Albert Paauwe overleed. Daarvoor was Gerard Hoften in 1986 al overleden en ook Miep Sanderman werd geveld door een ernstige ziekte en moest afhaken.

Joke mocht dan de ‘hapscheer’ spelen, in het dagelijkse leven was ze aan twijfel onderhevig, zoals Harm Agteresch eens omschreef. In 1989 werd haar een rol aangeboden in de film Het verhaal van Kees van Willem Wilmink, ze zou de boerin spelen (ook Harm speelde een rol in de film). De film ging over een jongen van tien jaar in oorlogstijd. Toen Joke haar opwachting maakte in Hilversum, zag ze eruit als een echte dame, keurig in de kleren, mooi opgemaakt, maar niet als een boerin uit Twente. Ze kreeg de rol dus niet. Toen later werd geïnformeerd waarom niet, gaf men als reden: ze was teveel mevrouw.
Joke was bijgelovig zoals veel artiesten dat zijn. Ze zou het toneel niet opgaan zonder dat een potje met een plastic geranium op het toneel aanwezig was. Het potje heeft al die jaren dienst gedaan als haar talisman. Ze kon ook slecht tegen, in haar ogen, ongefundeerde kritiek. Toen een recensent zich eens minder vleiend uitliet over een optreden in Wierden, gaf ze hem vinnig het advies om in het vervolg in ‘de stad’ (bedoeld werd Almelo) te blijven. Stedelingen wisten niet genoeg van het dorpse leven af. Ze was de oudste van het gezelschap, maar dat wilde ze eigenlijk niet weten, zo ijdel was ze wel.

In 1990 ontving ze de Johanna F. van Buren Cultuurprijs. Daar was niet iedereen gelukkig mee. Iemand uit de wereld van de revue kreeg een literaire prijs? De revue werd nogal eens denigrerend betiteld als platvloers vermaak. Maar zoals de jury het verwoordde was Joke juist degene, die met haar teksten en liedjes een hoog peil wist te bereiken. Bij die gelegenheid kwam ook een boekje van Joke uit: “Weemood en Wille” getiteld met liedjes en teksten, geschreven door haar zelf.
In een van die liedjes, vrij vertaald naar “non, je ne regrette rien’ van Edith Piaf, zegt ze:
Nee, ik heb gin spiet, dat möt ik heel efkes kwiet,
Neet um wa’k heb edoan, doar heb ik aait achter estaon”
De woorden zullen ongetwijfeld uit haar eigen hart zijn gekomen.

Na het beeindigen van Wierdense revue ging ze niet achter de geraniums zitten, al had ze daar wel de leeftijd voor. Ze maakte nog een cd met niemand minder dan Herman Finkers. Een opname die recht deed aan wie “Dika” was: een soort van kibbelduet in het dialect naar het bekende lied van Finkers met Brigitte Kaandorp.
Ze had een aantal jaren een eigen radioprogramma bij de regionale zender TV Oost, dat bijzonder goed beluisterd werd
Ze overleed op 5 juni 2001 in het ziekenhuis in Almelo op de leeftijd van 81 jaar. Herman Finkers overdacht haar met een glimlach: “Toen ze bie Petrus anklop’n, see hij: “Kom binnen, Dika, ko’w lachen.”

Auteur: Hennie Scholten

Geboren:		10-01-1920 Almelo
Overleden:		05-06-2001 Almelo
Vader:		Herman Hendrik Eshuis, slager
Moeder:		Jaantje Willemsen
Echtgeno(o)t(e):		Jan Wanschers
Publicaties:		Joke Wanschers-Eshuis. Weemood en wille : liedteksten. Nijverdal : Overijsselse Bibliotheek Dienst, 1990. 72 p. Twentse wijsheden / verz. door: Joke Wanschers-Eshuis ; met ill. van: Bert Witte. Hoevelaken : Verba, 2002. 144 p. Wille en weemood / Joke Wanschers alias Dika (van de Wierdense Revue). 1994. 1 compact disc
Laatst bijgewerkt op:		24-04-2014