Hartog Hollander, die zich later Han ging noemen, werd op 5 oktober 1886 geboren aan de Walstraat 123 in Deventer. Zijn vader was een welbe¬spraakt joods koopman en een oom stond als kwakzalver op de markt. Praten konden de Hollanders! Echt rijk was het gezin, dat acht kinderen telde, niet, maar samen met zijn broer Karel ging Han wel naar de HBS. Hij ging in 1902 voetballen bij het in dat jaar opgerichte Go Ahead, waarvoor hij de naam bedacht. In 1904 ging hij als leerling-klerk aan de slag bij de Hollandsche Ijzeren Spoorwegmaatschappij en hij maakte daar snel promotie, maar zijn hart lag er niet. Toen hij in dienst moest in 1907, kwam hij terecht bij de genie. Hij vermaakte zijn kameraden door zittend op een brits bevlogen verslag te doen van allang gespeel de voetbalwedstrijden. De soldaten hingen aan zijn lippen. Eén van hen was Willem Vogt, een man die later in het leven van Hollander een belangrijke rol zou spelen.

Als directeur van de pas opgerichte AVRO vroeg Vogt in 1927 zijn oude dienstmak¬ker om als radioverslaggever voor zijn omroep te komen werken. Hollander gaf de zekerheid bij het spoor op en begon een nieuwe carrière, die hem door zijn geheel eigen stijl van werken grote roem zou brengen. Voor de eerste keer in de Nederlandse geschiedenis was op zondagmiddag 11 maart 1928 een voetbalwedstrijd, Nederland-België, rechtstreeks te horen op de radio.

Wat Han erbij verzon om de wedstrijd spannender te maken, had niemand op het moment van de uitzending in de gaten. Bevlogen en gepassioneerd deed hij verslag van vele interlands. Steevast repte hij in zijn commentaar van een 'krankzinnig kwartiertje', waarin de Nederlandse spelers plotseling briljant leken te gaan spelen. Zijn ster rees en in deze tijd verruilde hij zijn joodse naam Hartog voor Han. Met zijn boeiende stem maakte Hollander van zijn sportverslagen een waar hoor¬spel, soms samen met Willem Vogt. Hele gezinnen zaten dan aan de radio gekluis¬terd. Iedereen wilde hem horen. Zijn hart lag niet alleen bij voetbal, ook zwemmen en atletiek en andere sporten becommentarieerde hij en bovendien schreef hij over sport. In 1936 mocht hij de Olympische Spelen in Berlijn verslaan, wat hij ook weer met veel passie en bevlogenheid deed. Vanwege zijn positieve bijdrage aan het Olympisch spektakel kreeg hij een door Hitler persoonlijk ondertekende oorkonde thuisgestuurd. Over zijn joodse afkomst zal Hitler wel niet hebben geweten.

Nadat op 10 mei 1940 de oorlog was uitgebroken, was Hollanders carrière abrupt voorbij. Zijn laatste sportpraatje ging op 16 mei 1940, een dag na de capitulatie van Nederland, de ether in. Nog vóór de antisemitische maatregelen van de bezetter van kracht werden, verbrak de AVRO-directie, onder leiding van Vogt, het contact met hem. Hollander zag er het nut niet van in onder te duiken, want hij vertrouwde op de oorkonde van Hitler. Te langen leste dook hij toch onder, maar toen hij er achter kwam dat zijn dochter was opgepakt, verliet hij wanhopig van verdriet zijn schuilplaats en viel hij ook in handen van de bezetter. Met vrouw en dochter werd hij naar Westerbork gedeporteerd. Zijn charme, passie en karakter werkten ook daar weer in zijn voordeel. Hij kreeg een baantje bij de administratie in het kamp. Het mocht niet baten. Na tien maanden Westerbork werd het gezin op transport gesteld naar het vernietigingskamp Sobibor. Niet één van 2.417 mensen van dit transport heeft de verschrikkingen overleefd. Op 9 juli 1943 kwam Han Hollander in Sobibor om het leven.

Auteur: Ester Smit

Zie ook Biografisch Portaal