Willem Witkam

Willem Witkam (Goes 1910 – Enschede 2003) wilde na zijn opleiding aan het befaamde Canisiuscollege der Jesuïten in Nijmegen Nederlandse literatuur gaan studeren, maar zijn vader vond dat maar niets en dwong hem tot een rechtenstudie. Uiteraard mislukte die, maar wel startte in Nijmegen de literaire loopbaan van Witkam: onder het pseudoniem ‘Jan Gin’ gaf hij de gedichtenbundel ‘Notities’ uit en hij schreef het ‘Nijmeegsch studentenweekblad Vox Carolina’ vol onder minstens 16 pseudoniemen. ‘Dat waren nog eens tijden!’, zei Witkam in een interview in 1996.

In Nijmegen ontmoette Willem ook zijn latere echtgenote Wil van der Horn, die daar een opleiding tot leeszaalassistente volgde. In 1933 brak hij zijn studie af en vertrok naar Haarlem, om opgeleid te worden bij de bekende katholieke boekhandel Coebergh. Toen Witkam kenbaar maakte aan Coebergh zelf een boekhandel te willen beginnen, raadde deze hem Twente aan, ‘omdat daar veel katholieken zaten, maar weinig katholieke boekhandels waren!’

Op 1 juli 1936 stapte het echtpaar Witkam in Enschede uit de trein en nam ‘Boekhandel Onze Courant’ aan de Gronausestraat 14A over, een goede, katholieke boekhandel die vooral rozenkransen en heiligenbeelden verkocht en maar 10% van de omzet uit boeken haalde. Witkam pakte de zaken energiek aan en de omzet steeg van 10.000 gulden in het eerste jaar naar 36.000 gulden in het tweede jaar, nu wel voornamelijk uit boekenverkoop: de heiligenbeelden en rozenkransen verdwenen geleidelijk. Hij verwierf bekendheid met opvallende presentaties in zijn etalages: in 1936 met een Erasmus-presentatie t.g.v. de herdenking van de 400ste sterfdag; in 1940 met een Marsman-presentatie na zijn zelfmoord en later nog een Werumeus Buning-etalage. In 1950 betrok hij een veel groter pand aan De Klomp en breidde het assortiment uit met 1000 boeken over mineralogie en geologie, een hobby van zijn vrouw.

Een belangrijke stap zette Witkam in 1966 met de oprichting van de Twents-Gelderse-Uitgeverij(TGU): de eerste uitgave was de fotomechanische herdruk van Stroinks ‘Stad en Land van Twente’. Daarna stichtte Witkam reeksen voor streektaalboeken: de Twentse Reeks, later uitgebreid tot de Twents-Achterhoekse Reeks en de Kleine Twentse Reeks, steeds met oplagen van 1500 tot 3000 exemplaren. Op deze manier stimuleerde hij het lezen en schrijven in de streektaal. In de periode-Witkam verschenen 160 titels in beide reeksen samen. In 1975 verhuisde Boekhandel Witkam naar een kleiner pand aan De Heurne als kleine, gespecialiseerde boekhandel in streektaal en geologie. ‘Een zaak verkleinen is veel moeilijker dan uitbreiden’, verzuchtte hij bij die gelegenheid.

Op 10 december 1982 nam Witkam afscheid van zijn uitgeverij, die overgenomen werd door de Drukkerij Twentsche Courant. Bij deze gelegenheid verscheen Witkams tweede gedichtenbundel ‘Twentse vingeroefeningen’, onder het pseudoniem Willem van der Goes. In 1986, bij het 50-jarig bestaan van Boekhandel Witkam, werd Willem Witkam onderscheiden met de eremedaille in goud, verbonden aan de Orde van Oranje Nassau, als blijk van waardering van de stad Enschede en de centrale overheid voor zijn grote maatschappelijke verdiensten. Kort daarvoor, eind 1984, had hij zijn boekhandel overgedaan aan vader en zoon Van de Berg.

In 1996 sloot Witkam zijn literaire loopbaan af met een derde gedichtenbundel, ‘Kringloop’ , met ouderdom en bijbehorende gebreken als terugkerend thema, ook nu weer onder het pseudoniem Willem van der Goes. Bij deze gelegenheid bekende hij: ‘Poëzie is een wereld op zich voor mij. Het is mijn wereld. Daar komt niemand tussen. Mijn vrouw ook niet. Dicten is helemaal van mij. Niks leuker dan met taal bezig zijn.’ Hij is zijn leven lang liefhebber en beoefenaar van poëzie geweest. Lang is Willem Witkam nog met zijn boekhandel doorgegaan, vanuit de volgende inspiratie: ‘dat ik toch doorga, komt doordat ik dankbaar ben jegens dit land en volk, dat mij zoveel aan schoonheid en genegenheid heeft gegeven. Hoe zou ik het een grotere dienst kunnen bewijzen dan in druk weer te geven wat zijn schrijvers te zeggen hebbenen hebben gehad?’ Op 8 augustus 2003 overleed Willem Witkam op 92-jarige leeftijd.

Auteur: Georg Hartong