Broos Seemann

schrijver

Broos Seemann (1934-1998)

Liefde voor het dialect

Ambrosius Karel Hendrikus Maria ( ‘Broos’) Seemann werd op 2 februari 1934 geboren in een katholiek gezin in Deventer. Zijn vader was geboren in Duitsland en verhuisde met zijn ouders in 1892 naar het buurtschap Junne bij Ommen. In zijn jeugd ging hij dikwijls naar het buitenhuisje van zijn vader in Colmschate en later ook naar het huisje van zijn oom in Junne. Hier ontstond de liefde van de jonge Seemann voor Salland en het dialect. Salland was ook het belangrijkste onderwerp in de opstellen op de Aartsbisschoppellijke kweekschool Sint Ludgerus in Hilversum. Zijn docent Nederlands Piet Oomes wees hem op de streekromanschrijver Aar van de Werfhorst , die ook een goede kennis bleek te zijn van zijn grootouders.

Onderwijzer in Deventer en Lemelerveld

Na zijn diensttijd werd hij onderwijzer in Deventer en begon hij serieus met schrijven. Hij werd een enthousiast lid van Stichting Literaire Kring Deventer en zat samen met jeugdboekenauteur Cees Wilkeshuis, dichter Jan F. de Zanger en schrijver Wam de Moor in de redactie van de Stokvisreeks, waarin in 1965 zijn eerste boek Sallandse Vertelsels verscheen. Het noordelijk deel van Salland bleef echter trekken. Seemann beschrijft dat mooi in de bundel Over Salland en de Sallanders (1994), waarin hij, ‘in het voetspoor van de meester’, ook vertelt over Van de Werfhorst. In 1964 werd hij als onderwijzer benoemd in Lemelerveld. Al snel verhuisde hij met echtgenote Hilde van Etten en hun kinderen Karin en Bas naar Lemelerveld en in 1968 naar een Sallands boerderijtje langs het Overijssels kanaal. De omgeving inspireerde hem tot het schrijven van meer dan tweeduizend Sallandse verhalen.

Het dagelijks leven in ‘Broenvenne’

Vanaf 1964 publiceerde hij in het net opgerichte Sallands Dagblad; later verschenen ook zijn korte, geestige stukjes over het dagelijks leven in ‘Broenvenne’, een fictief dorpje tussen Raalte en Ommen, waar het lokaal patriottisme hoogtij vierde. ‘Alles wat ik opschrijf, had kùnnen gebeuren’, zei hij over zijn creatie. Hij schreef in Nederlands proza met hier en daar enkele woorden en idioom in Sallands dialect. Later verhaalde hij ook over de belevenissen van het boerenechtpaar Harm en Eultien. In het boek De wereld van Piet Stuiver creëerde hij de Sallandse ‘Bartje’. Bovendien publiceerde hij veel in plaatselijke kranten en tijdschriften. Op verzoek ook in het Sallands, bijvoorbeeld in het streektaaltijdschrift De Moespot. Ook genoot hij jarenlang bekendheid als de ‘Naober uit Salland in het radioprogramma ‘Um de Middagpot’ op Radio Gelderland. Ook maakte hij dan leuke quizjes.

‘Dialectliteratuur’

Seemann werd een gewaardeerd lid van onder andere de Overijsselse en Sallandse Schrieverskring en maakte zich, ‘als een roepende in de woestijn’, sterk voor het Sallands. ‘Wat hebben we aan een groot gewest dat niet’, schreef hij in 1994, ‘zoals Twente, als één geheel naar buiten treedt en als het losse zand en grind van onze stuwwallen niet aan elkaar hangt!’ Hij deed ook mee aan literaire wedstrijden voor streektaalschrijvers in Overijssel en won vrijwel altijd… Zijn werk werd zelfs in universitaire kringen gewaardeerd: hoogleraar Nedersaksisch en dialectoloog prof. dr. H. Entjes noemde het ‘dialectliteratuur’. Bovendien hield Seemann voor Radio Gelderland als ‘De Naober uut Salland’ voordrachten. Verder gaf hij lezingen in Deventers en Sallands dialect. Deze voordrachten werden gebundeld in Bladharken, het enige boek van Seemann dat geheel in het dialect is geschreven. Zijn bekende verhaal ‘De Motorman’ werkte hij om tot een scenario dat in 1993 door zijn zoon Bas werd verfilmd. Het werd uitgezonden door RTV Oost. Een van de laatste grotere projecten waaraan hij meewerkte, was de vertaling in het Sallands van een aflevering van Asterix en Obelix, die helaas op de plank moest blijven liggen wegens problemen met het verkrijgen van de uitgeefrechten.

Naar Lemele

Lesgeven vond Seemann heerlijk, maar de vele veranderingen in het onderwijs stemden hem somber. In 1984 verhuisde het echtpaar Seemann naar Lemele, waar ‘het altijd vakantie leek’. Sindsdien wijdde Broos zich geheel aan het schrijven. Onverwacht overleed hij op 25 september 1998.

Streekdialect op de Rustpunten

Op een aantal Rustpunten hangt sinds kort een spandoek met een tekst in het Sallandse streekdialect, afkomstig uit een van de publicaties van Broos Seemann (1934 – 1998). De teksten zijn terug te vinden in het boek ‘Het Beste van Broos’, uitgegeven in 2002 door de IJsselacademie in Kampen en bij enkele Rustpunten aanwezig.

Auteur: drs. Lamberthe de Jong


Geboren:		02-02-1934 Deventer
Overleden:		25-09-1998 Lemele
Vader:		A.A. Seemann, gemeenteontvanger te Deventer (1893-1969)
Moeder:		G.M. Seemann-Dut (1892-1978)
Echtgeno(o)t(e):		Elizabeth Hildegard (Hilde) van Etten
Publicaties:		Bronnen: -Interview met Wam de Moor, De Tijd 19 juni 1987 -Interview met Homme Krol, 11 februari Sallands Dagblad 1984 -Over Salland en de Sallanders, red. Frederik F. Barends en Herman Hannink. Zwolle 1994 - ´Broos Seemann herdenking´, september 1998 Radio Oost 1998 - Het Beste van Broos. Verhalen van Broos Seemann. Uitgekozen door Piet Abbringh, Arno Guldemond en Philomène Bloemhoff –de Bruijn. Kampen 2002. - Interview met mevrouw E.H. (Hilde) Seemann – van Etten in december 2010 Publicaties Columns: - ´Broenvenne´ in: Sallands Dagblad vanaf 1964-1998 (wekelijkse rubriek); vanaf 1997 ook in het Deventer Dagblad. - ‘Noenog’s wat’. Nieuws uit Ommen. 13 juni 1995-18 september 1998 (wekelijks?) - ‘Harm en Eultien’, in De Lemelervelder 1981-1986 - Bijdragen als ‘De Naober uut Salland’ voor het wekelijkse zondagmiddagprogramma ‘Um de Meddagpot’ van Radio Gelderland. Een aantal is gebundeld in Bladharken (Zelhem 1990) Boeken: Sallandse Vertelsels. Deventer 1965. Uitgave Stichting Literaire kring Deventer, De Stokvisreeks nr. 6. Broenvenne (Raalte 1982). Uitgever Guldemond. Sallandserie no 1 De Petrolie-kereltjes en andere verhalen. Raalte 1984. Uitgever Guldemond. Sallandserie no 4. Sallandse schetsen. Een bundeling “Broenvenne”- verhalen uit het Sallands Dagblad. Deventer 1986. Uitgever Kluwer’s Courantenbedrijf. Harm en Eultien. Lemelerveld 1986. Uitgever E. van Asselt De Keizerin van Salland. Raalte 1987. Uitgever Guldemond. Sallandserie no 9 De wereld van Piet Stuiver. Raalte 1990. Uitgever Guldemond. Sallandserie no 13 Bladharken. Zelhem 1990. Uitgever W. van Keulen Broenvenne 2. Raalte 1993. Uitgever Guldemond. Sallandserie no 15 Het Beste van Broos. Verhalen van Broos Seemann. Uitgekozen door Piet Abbringh, Arno Guldemond en Philomène Bloemhoff –de Bruijn. Kampen 2002. Overige artikelen in: Artikel in Jaarboek voor Cultuur en Historie in Overijssel (1961) ‘Kötgebiente’ en, ‘Carregie ‘ , in: Rondom Dalfsen nr resp 7 en 8. Verenigingsorgaan Historische Kring Dalfsen. ‘De Ontmoeting’, in: ’t Witte peerd. Verhalen en gedichten in dialect uut Oost-Nederland. Doesburg 1984. Uitgever Rabeling. Vier bijdragen in Over Salland en de Sallanders, red. Frederik F. Barends en Herman Hannink. Zwolle 1994: ‘Salland ligt lekker nergens’, ‘Jan ( uit Broenvenne)’, ‘Aar van de Werfhorst )1907-1994. In het voetspoor van de meester’ en ‘Arme Vechtarm’. Film: Broos en Bart Seemann: De Motorman. 1993. Uitgezonden bij TV Oost.
Laatst bijgewerkt op:		21-06-2023