Henk Middelveld

Dankzij de bibliobus die elke week in het Drentse Uffelte stopt, krijgt Henk Middelveld al vroeg de smaak van het lezen te pakken en leert hij hoe belangrijk deze bibliotheekvoorziening is. Henk doorloopt de lagere school in Uffelte. Omdat zijn ouders zien dat er meer is in het leven dan een boerderij, worden de kinderen aangemoedigd om een schoolopleiding te volgen. Henk gaat naar de ULO in Diever en vervolgens naar de HBS in Steenwijk. Tussen het huiswerk door is er altijd wel wat te doen op de boerderij, een gemengd bedrijf. Omdat Henk wordt afgekeurd voor de grote vaart, kiest hij voor een carrière in de bibliotheekwereld. Hij schrijft zich in 1967 in voor de CV-cursus, de opleiding tot assistent bibliothecaris. Zijn eerste werkplek is de Openbare Bibliotheek van Meppel. Met een onderbreking voor de dienstplicht wordt de carrière voortgezet als assistent-bibliothecaris in Hoogeveen. Henk studeert verder en wordt in 1973 "bibliothecaris voor leidinggevende posities".

Zijn eerste leidinggevende positie is die van directeur van de bibliotheek in Delfzijl (1973 - 1978). Delfzijl bouwt aan een nieuw cultuurcentrum met een openbare bibliotheek, en Henk draagt zijn steentje daaraan bij. In 1975 wordt De Molenberg geopend. Na Delfzijl gaat Henk weer naar Hoogeveen. Nu als directeur. Hoogeveen wordt in die tijd (1978 - 1982) sterk uitgebreid, en in de nieuwe wijken moet de bibliotheek aanwezig zijn. Een tijd van het openen van nieuwe filialen, maar ook van stevige bezuinigingen.

Zijn ervaringen als directeur van een Openbare Bibliotheek neemt hij mee in zijn volgende baan: adjunct-directeur PBC West-Overijssel in Zwolle, en al snel directeur. Het uitgangspunt van Henk is dat een Provinciale Bibliotheek Centrale er moet zijn voor de bibliotheken in het werkgebied. De naam van de PBC wordt dan ook gewijzigd in Centrale Bibliotheekdienst voor West-Overijssel (CBD). De onoverzichtelijke organisatie die Henk bij zijn aantreden aantreft, is binnen een jaar veranderd in een organisatie die duidelijke doelstellingen heeft, overzichtelijk is georganiseerd en is gericht op dienstverlening aan alle bibliotheken. Zo wordt de PBC aangepast aan de nieuwe tijd. In 1985 wordt een begin gemaakt met de automatisering, want Henk ziet de grote voordelen daarvan al vroeg in.

Ook pleit Henk al snel na zijn aantreden bij de CBD voor schaalvergroting in de vorm van een fusie met de PBC Overijssel Oost, om zo de bibliotheken nog beter van dienst te kunnen zijn. In 1986 besluiten Provinciale Staten van Overijssel tot een fusie van beide centrales op 1 januari 1989. Henk zet zich helemaal in, inmiddels als algemeen directeur van de CBD, om de fusie tot een succes te maken. Vanaf de fusiedatum vormt Henk met Hans Metz, tot dan toe directeur van de PBC Oost, de directie en Raad van Bestuur van de Overijsselse Bibliotheek Dienst. Na de pensionering van Hans Metz is Henk algemeen directeur van de OBD en enig lid van de Raad van Bestuur daarvan. De OBD wordt het facilitair bedrijf van en voor de bibliotheken in Overijssel. Een van de eerste daden van de nieuwe directie is dan ook het afsluiten van contracten met de bibliotheken voor de te leveren diensten.

Met zijn tomeloze energie en enorm enthousiasme is Henk een van de grote pleitbezorgers van de Openbare Bibliotheek en ook al verandert de maatschappij waarin die Openbare Bibliotheek opereert, de OB moet DE toegangspoort tot informatie en kennis blijven. Daartoe moet de bibliotheek zich voortdurend vernieuwen. De OBD loopt dan ook voorop met de programma's voor bibliotheekvernieuwing, zowel technisch als inhoudelijk. Krachtige, goed georganiseerde, ondernemende instellingen moeten bibliotheken en PBC's zijn, die nauw met andere organisaties samenwerken, zo ziet Henk de bibliotheekwereld graag.

Ook in de landelijke bibliotheekorganisaties steekt Henk niet onder stoelen of banken dat de bibliotheek met de tijd moet meegaan om haar bestaansrecht te behouden. Een echte bibliotheekwet is daarvoor onontbeerlijk, vindt hij. Henk strijdt dan ook al jaren om de twee paragrafen in de Wet op het Specifieke Cultuurbeleid, de huidige basis voor het openbaar bibliotheekwerk, te doen wijzigen in een volwaardige bibliotheekwet. De openbare bibliotheek moet een publieke voorziening blijven, waar een belangrijk deel van ons culturele erfgoed voor iedereen toegankelijk en beschikbaar is. De bibliotheek als toegangspoort voor lezen, cultuur en informatie!

Tijdens een excursie door Scandinavië maakt Henk kennis met Kulturhusen. In een Kulturhus worden alle culturele activiteiten van een plaats of wijk verenigd. Door de centrale directie worden programma's opgesteld en thema's gebracht, waarop de afzonderlijke gebruikers van het Kulturhus zoals de bibliotheek, een museum, een muziekschool, kunnen inspelen. Zo versterken de instellingen elkaar, de inwoners kunnen in één gebouw alles van hun gading vinden op cultureel gebied, en het gebouw (liefst een aansprekend architectonisch geheel) wordt intensief gebruikt, de hele week door. Henk zag meteen de mogelijkheden voor toepassing van het Kulturhusconcept in Nederland. In 1993 werd het concept in Overijssel gelanceerd met een symposium en sindsdien zijn er in Overijssel met steun van de provincie al veel kulturhusen gevormd. Ook elders in het land is het concept aangeslagen, al wordt het niet altijd onder de naam Kulturhus gepresenteerd. Henk is een bestuurder met een hart voor het bibliotheekwerk en het hoofd van de businessman. Typerend voor Henk is zijn reactie op een collega wanneer deze opmerkt in verband met beschikbaar subsidiegeld: ‘We moeten eerst eens goed kijken hoe de hazen lopen’. Henk: ‘Dan ben je al veel te laat, je moet ze meteen afschieten anders vis je achter het net’.

Henk heeft het vermogen tijdig te kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen en weet de organisatie die hij leidt daarvoor gereed te maken. Zo wordt in 1994 het logge bestuursapparaat van de OBD gemoderniseerd: er komt een Raad van Bestuur, die verantwoording aflegt aan de Raad van Commissarissen en aan de Raad van Deelnemers. Zo is het geheel veel slagvaardiger. Vanaf 1996 werkt de OBD met Businessplannen: een provinciale bibliotheek centrale wordt weliswaar voor een belangrijk deel gesubsidieerd door de provincie, maar is daar niet geheel van afhankelijk. De OBD is een gezond bedrijf dat kennis en kunde professioneel inzet voor de klanten.

De OBD, de Overijsselse bibliotheken en de provincie Overijssel ontwikkelden diverse beleidsprogramma's voor bibliotheekvernieuwing: Samenhang & Kwaliteit, Verrijkt en Vèr-reikend, en in 2008 GPS (gezamenlijke plattegrond voor samenwerking), de TomTom van bibliotheekvernieuwing. Door op deze manier samen te werken is in Overijssel een voor Nederland uniek netwerk van bibliotheken in de provincie ontstaan. In Overijssel vindt men geen basisbibliotheken, er is een eigen variant ontwikkeld waar de gemeenten, de provincie, de bibliotheken zelf en de OBD prima mee kunnen werken. Door de vorming van de Rijnbrink Groep, een holding bestaande uit twee provinciale bibliotheekcentrales (OBD en Biblioservice Gelderland), de stichting voor maatschappelijke ontwikkeling en integratie Variya, waarin o.a. het projectbureau Kulturhus is opgegaan, en Aturis, een bv voor commerciële dienstverlening aan bibliotheken, heeft Henk Middelveld "zijn" organisatie voor de toekomst gereed gemaakt.

Henk is een bruggenbouwer. Hij kreeg de plattelandsbibliotheken en de stedelijke bibliotheken bij elkaar in de PBC. Hij was de motor achter de fusie tussen Oost en West tot de Overijsselse Bibliotheek Dienst. Hij bracht met het kulturhusconcept een nieuwe kijk op de bibliotheek. Hij was een van de drijvende krachten achter de toetreding van Biblioservice Gelderland tot de Rijnbrink Groep. En hij heeft zich steeds opnieuw ingezet voor nauwere samenwerking van culturele en maatschappelijke organisaties in de provincie.

Op 1 november 2008 gaat Henk Middelveld met prépensioen, na meer dan veertig jaar werkzaam te zijn geweest in het bibliotheekvak, waarvan meer dan vijfentwintig jaar in het Overijsselse. De bibliotheekwereld zal er anders uitzien zonder Henk Middelveld. Zonder zijn onveranderde visie op het nut van openbare bibliotheken. Zonder zijn charisma. Zonder zijn ondernemingszin. Zonder zijn enthousiasme voor het vak.

Auteurs: Willie Verhoef-Witte, Arend Middelveld en Tonny Peters