H.E. Molkenboer-Trip

Op 31 oktober 1851, rond het midden van de negentiende eeuw stond er een bescheiden berichtje in de Leeuwarder Courant: 'Harlingen, den 25 October 1851. Heden beviel voorspoedig van eene Dochter M.C. Blok, Echtgenoote van Jhr. Mr. S. Trip, Controleur van ‘s Rijks Belastingen. Eenige kennisgeving.'

In die tijd hadden maar weinig mensen een abonnement op een krant. Ze waren te vinden in adellijke kringen, in patriciërsfamilies en in de hogere burgerstanden. De meeste burgers, boeren en werklieden hadden geen geld voor een krant. Een geboorteadvertentie van je eigen dochter in de krant plaatsen, weliswaar zonder haar naam, was dus heel bijzonder. Jonkvrouwe Hermanna Elisabeth Trip was het eerste kind van Martha Cornelia Blok en Jonkheer Scato Trip. Na Hermanna kreeg moeder Martha Cornelia binnen dertien jaar nog acht kinderen. Het gezin Trip-Blok verhuisde naar Deventer in 1861. Waarschijnlijk werd Hermanna Elisabeth Trip naar de kostschool gestuurd van Juffrouw Wor in het Gelderse De Steeg, nabij Arnhem. Zij leerde er Swanida Hélène Visser kennen, de dochter van de burgemeester van Delden. De twee meisjes werden hartsvriendinnen voor het leven. Hermanna logeerde vaak bij Hélène op de Langenhorst, een landgoed bij Delden. Daar ontmoette Hermanna haar man, J.H. Molkenboer jr. In 1875 huwde zij met deze textielfabrikant. Molkenboer bracht zijn jonge bruid naar Oldenzaal, waar hij aan de Steenstraat een prachtig patriciërshuis had laten bouwen. Ze kregen vier kinderen; twee zonen, Scato en Hermannus, en twee dochters, Elisabeth en Martha Cornelia. Na het vroegtijdig en plotseling overlijden van haar echtgenoot, in 1892, bleef de weduwe Molkenboer achter met haar vier minderjarige kinderen. Zij ging echter niet bij de pakken neerzitten en besloot de fabriek in de geest van haar man voort te zetten.

Als directeur van de Oldenzaalsche Stoomweverij J.H. Molkenboer jr. heeft zij menigeen verrast door haar vooruitstrevende en actieve bedrijfsvoering en haar moderne opvattingen. Wat heeft deze vooruitstrevende vrouw voor Oldenzaal betekend en wat voor banden had zij met de eerste feministen? Ze was haar tijd op allerlei gebied ver vooruit. Dat bleek vooral uit haar deelname in 1898 aan de Nationale Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid (NTV) in Den Haag, georganiseerd door de vrouwen van de eerste feministische golf. Zij reisde vanuit het verre Oldenzaal naar de hofstad om daar met de textielfabriek van Molkenboer mee te doen aan de NTV. Als de bezoekers via de hoofdingang en de vestibule binnenkwamen, was het eerste wat ze zagen de industriehal. Hier werden ze overdonderd door de aanblik en het ratelen en dreunen van de textielmachines, de weefgetouwen, de spoel- en scheermachines van de firma Molkenboer. John Tattersall, een textielmachinefabrikant uit Enschede, zorgde voor het vervoer, de plaatsing en de aandrijving van de machines. Achter in de zaal stonden de Singer borduur- en naaimachines. Bij deze afdeling hoorden ook een vitrine en een winkel met artikelen van Molkenboer. De Oldenzaalse firma werd hier door Hermanna dus duidelijk op de landelijke kaart gezet.

Ook het postorderbedrijf van de firma werd onder Hermannas leiding voortgezet en verder uitgebreid. Behalve ruwe en gebleekte linnen en katoenen stoffen, bedrukte en gekleurde japonstoffen, tafellakens, zakdoeken en vlaggen leverde Molkenboer ook linnenuitzetten. Dames uit de betere standen konden bij de firma voor hun trouwlustige dochters een complete uitzet met geborduurde monogrammen bestellen. In Museum het Palthehuis in Oldenzaal staat nog een grote handkar, waarmee dagelijks de pakketten naar het postkantoor werden vervoerd. Van daaruit werden de bestellingen in Nederland en in Europa bezorgd. Hermanna Molkenboer heeft nog meer zaken aangepakt. Zo zorgde zij ervoor dat de jonge meisjes van haar fabriek onderwijs kregen van de zusters Franciscanessen van het Antoniusklooster. Gevoel voor publiciteit had zij ook. In 1901 schonk zij de jonge koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar huwelijk een linnenuitzet met geborduurde monogrammen. Zij heeft zich ook verdiept in de mode en de daarbij behorende kledingproblemen. Het strakke, aangesnoerde korset met de onwaarschijnlijk smalle wespentaille verafschuwde zij en zij was een voorstandster van de zogeheten reformkleding, gemaakt van soepele en wasbare stoffen. Deze stoffen, de Eurekastoffen, werden geweven bij de firma Molkenboer. Al met al heeft Hermanna Molkenboer op een bescheiden en verstandige wijze haar ideeën verwezenlijkt in haar maatschappelijke functie, zonder daarmee te koop te lopen. Haar verhaal vormt een belangrijke bijdrage aan de vrouwengeschiedenis van de periode rond 1900.

Auteur: Lizzy Wiggers-van Schoot

Zie ook Canon van Oldenzaal